नेपाल भारतबीच ‘रोटी र बेटी’ काे सम्बन्ध छ: भारतीय रक्षमन्त्री

नयाँ दिल्ली । नेपालले आफ्नो अाधिकारिक नक्शामा भारतीयले दावी गरिरहेकाे भूभागमा समावेश गर्न संवैधानिक संशोधनको मंजूरी दिएका केही दिनपछि, भारतले कुनै थप वार्ता गर्नकाे लागि कदम नचालेकाे त्यहाँका सञ्चार माध्यमले जनाएका छन्। नेपाल सरकारले सीमा विवादकाे विषयमा छलफलकाे लागि वातावरण बनायाे भने भारत त्यसमा सहभागी हुने भारतीय सञ्चार माध्यम टाइम्स अफ इन्डियाले जनाएकाे छ।

एक स्थिति जसले विवादास्पद कानून पारित हुने एक नियम खारेज गर्छ। स्रोतले भन्याे,”नेपालकाे प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र उनको सरकार कुनै पनि वार्ताका लागि सकरात्मक र अनुकूल वातावरण निर्माण गर्न ठोस कदम चाल्ने चालि रहेकाे छ,” । भारतले पनि त्याे सुझावलाई खण्डन गर्दै ओली शासनले जानाजानी गरेको कार्यको परिणाममा नक्शा परिवर्तन भएको कुरा औंल्याएका छ।

तर आधिकारिक रूपमा भारतले कडा अडान लिएको अवस्थामा रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहले सोमबार भर्चुअल रैलीमा “मेलमिलापको लागि झ्याल खोलेको देखिन्छ।” उनले भने, “भारत-नेपाल सम्बन्ध सामान्य छैन। हामीसँग ‘रोटी र बेटी’ को सम्बन्ध छ जुन विश्वको कुनै शक्तिले भाँच्न सक्दैन। सिंहले दुबै पक्षलाई कामको लागि यात्रा गर्ने र विवाह र पारिवारिक सम्बन्धमा जोडिएको सन्दर्भलाई नेपालमा विचारको रूपमा पढ्न सकिन्छ।

समस्तीपुरमा एक भारतीय नागरिकको गोली हानी हत्या भएको थियो जब एक समूहले नेपालको सिमानामा एक महिलालाई आफ्नो पैतृक घर फर्किदै आएका थिए। यद्यपि कोविडको अवस्था र अर्थव्यवस्थाको सामना गर्न असहमति जनाउँदै आएको उनको सरकारको प्रस्तावमा चीनको प्रमुख भूमिकालाई ध्यानमा राख्दै ओलीले नक्शा परिवर्तनमा भर पर्न सक्ने सम्भावना छैन र भारत उनलाई संलग्न गराएर कुनै स्वतन्त्र प्रस्ताव दिन तयार छैन जस्तो देखिन्छ।

सिंहले भने, ‘सीमा सड़क संगठन (बीआरओ) द्वारा बनाइएको सडकको सम्बन्धमा नेपालमा केही गलत धारणा उत्पन्न भएको हुन सक्छ।’ ८०किलोमिटर सडक जसले पिथौरागढको लिपुलेख पास नजिकै सवारी साधनहरूको पहुँचका लागि अनुमति दिन्छ सिंहले नै मे ८ मा उद्घाटन गरेका थिए। जसमा ओलीले यस क्षेत्रलाई आफ्नो क्षेत्रको रूपमा मान्दै अगाडि बढाइरहेका थिए।

रक्षामन्त्रीले थपे, “भारतकाे नेपालसँग केवल सामाजिक, भौगोलिक, ऐतिहासिक र सांस्कृतिक सम्बन्ध मात्र छैन,गहिरो धार्मिक सम्बन्ध पनि छ। नेपालमा बाबा पशुपतिनाथलाई हामी कसरी बिर्सन सक्छौं? चाहे काठमाडौंमा बाबा पशुपतिनाथ वा वाराणसीमा काशी विश्वनाथ, कसैले कसरी सबैलाई अमरनाथबाट अलग गर्न सक्छ? यो ईश्वरीय सम्बन्ध हो र कोहीले यसलाई परिवर्तन गर्न सक्दैनन्।

सिंहले नेपाली सेनाले भारतीय सेनाको गोर्खा रेजिमेन्टमा गरेको योगदानकाे बारेमा पनि चर्चा गरे। “हामी भारत र नेपालको सिमानामा धेरै ब्यारेकेट राख्न सक्छौं तर हाम्रो सम्बन्ध भंग हुँदैन्,” उनले थपे।

नेपालकाे विदेशमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले मिडिया साक्षात्कारकर्तालाई भने कि काठमाडौंले वार्ताको प्रस्ताव गरेको थियो जुन नयाँ दिल्लीले स्वीकार गरेन।

स्रोतले भन्यो कि भर्खरै संसदमा संशोधन पेश भएको बेलामा भारतले विकसित सचिवको तहगत छलफलको प्रस्ताव गरेको थियो। यो अवस्था विकट भएको अवस्थाको गम्भीरतालाई ध्यानमा राख्दै थियो। नेपालले यसलाई खारेज गर्‍यो, किनकि ओली सीमित घरेलु एजेन्डामा खेल्दै थिए।

“हामीलाई थाहा थियो कि प्रधानमन्त्री ओलीले नेपाली जनता वा उनीहरूको संसदलाई हाम्रो प्रस्तावको बारेमा किन भनेनन” एक स्रोतले भन्यो। स्राेतका अनुसार भारतले २०१९ मा पहल गरेको थियो र काठमाडौंलाई सीमा वार्ता “अगाडि बढाउन” तयार रहेको र यस वर्षको मेमा लिपुलेख सडकको उद्घाटन पछि यसलाई दोहोर्याइएको बताएको छ। यो नेपाली पक्षबाट चुपचाप राखियाे।

“जब नेपालले वार्ता प्रस्ताव गरेकाे थियाे। तब हामीले सकारात्मक प्रतिक्रिया व्यक्त गरेका थियौं – कि उनीहरू अनुकूल वातावरण र आपसी सुविधाजनक मितिमा आयोजना गर्न सकिन्छ। यद्यपि तिनीहरूले हतारमा नयाँ नक्शा जारी गरे “। यसले अब “गाह्रो अवस्था” सिर्जना गरेको छ। स्रोतले भन्यो कि नेपालको नक्शा बदल्ने “एकलाैटी कार्य” पछि अब स्थिती गम्भीर भएकाे छ।

भारत र नेपालले कालापानी र नरसाही सुस्ता क्षेत्रहरू बाहेक १७५० किलोमिटर सीमाको ९८ प्रतिशत रेखांकन गरिसकेका छन। यो सडक जसको लागि नेपालले आपत्ति जनाएको थियो, कैलाश-मानसरोवर यात्री दशकौंदेखि प्रयोग गर्दै आएको छ र वर्षौंदेखि निर्माणाधीन छ, तर कहिले पनि नेपालले यसमा आपत्ति जनाएन।